Ομιλία του Υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης στην 2η Ευρω-Αραβική Διάσκεψη

Ομιλία του Υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης κ. Δημήτρη Παπαδημητρίου, στην 2η Ευρω-Αραβική Διάσκεψη: «Προς μια Σταθερή Συμμαχία» «Ε.Ε. και Αραβικές Χώρες»

Κυρίες και Κύριοι

Η περίπλοκη και αβέβαιη μεταβατική φάση στην οποία βρίσκεται η παγκόσμια κοινότητα αποτυπώνεται ανάγλυφα στις δραματικές εξελίξεις που χαρακτηρίζουν, τόσο την Ευρώπη, όσο και την αραβική Μέση Ανατολή.

Αναμφίβολα η ΕΕ με το υψηλό βιοτικό της επίπεδο, τις φιλελεύθερες δημοκρατίες και τελευταία με την οικονομική της ανάκαμψη αποτελεί φάρο ελπίδας και μαγνήτη για τον υπόλοιπο κόσμο.

Συγχρόνως, η πλούσια σε υδρογονάνθρακες Μ. Ανατολή επιδιώκει ένα πολλά υποσχόμενο εκσυγχρονιστικό άλμα στην μεταπετρελαϊκή εποχή.

Δεν πρόκειται, ωστόσο, για ανώδυνες και προδιαγεγραμμένες τάσεις.

Γιατί ναι μεν η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 δεν είχε συνέχεια, όμως οι ρυθμοί ανάπτυξης εξασθένισαν, τα δομικά προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας όπως η υπερχρέωση που παραμένουν άλυτα, ενώ οι εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες διογκώθηκαν επικίνδυνα σε βάρος της κοινωνικής συνοχής και της πολιτικής σταθερότητας.


Έτσι, στην μεν Μ. Ανατολή και Β. Αφρική η «αραβική άνοιξη» του 2011 έφερε πολιτικές αναταραχές, μετατρέποντάς τις σε ανοικτές, μερικές φορές αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα σε θρησκευτικές και κοσμικές κοινωνικές δυνάμεις, πλούσιους και φτωχούς, άνδρες και γυναίκες, κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες και, συνολικά, μεταξύ μιας αυταρχικής ελίτ και μιας νεότερης, πιο δυναμικής και προοδευτικής γενιάς.

Η συνεχιζόμενη ισραηλο-παλαιστινιακή σύγκρουση, ο πόλεμος στη Συρία και την Υεμένη, το αποσταθεροποιημένο Ιράκ με το άλυτο κουρδικό ζήτημα και η πρόσφατη επιχείρηση απομόνωσης του Κατάρ  αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου της κρίσης στην Μ. Ανατολή στην οποία εμπλέκονται εξωτερικές δυνάμεις επιδεινώνοντας την αστάθεια της περιοχής.

Η ανασφάλεια και τα προβλήματα επιβίωσης που προκαλούν οι πολιτικές και θρησκευτικές έριδες, ο πόλεμος  και η ανθρωπιστική κρίση υπερβαίνουν ωστόσο τα όρια μιας περιφερειακής κρίσης μέσω του μεταναστευτικού κύματος και των βίαιων γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην περιοχή.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη σειρά της, δεν είναι αρκετά ενωμένη και καλά εξοπλισμένη σε θεσμικό επίπεδο για να αντιμετωπίσει τόσο τις ανθρωπιστικές όσο και τις διαστάσεις της ασφάλειας αυτών των περιφερειακών μετασχηματισμών και συγκρούσεων.

Οι ευρωμεσογειακές σχέσεις πάσχουν από υπερβολικά περίπλοκες οργανωτικές δομές και αδύναμες επιδόσεις.
Οι πολιτικές αντιδράσεις στην αραβική κρίση αντικατοπτρίζουν μάλλον διμερείς προσεγγίσεις της ΕΕ με μεμονωμένες χώρες παρά μια συνεκτική προσέγγιση στην περιοχή.

Επιπλέον, η μαζική μετανάστευση προς την Ευρώπη βρίσκει τις κοινωνίες των κρατών-μελών της εξασθενημένες από την οικονομική κρίση και τις περικοπές του κράτους πρόνοιας, τις διευρυμένες ανισότητες και την έλλειψη συμμετοχής μεγάλου μέρους της κοινωνίας στα οφέλη της όψιμης οικονομικής ανάκαμψης.

Έτσι, με την τρομοκρατία του ISIS, η ξενοφοβία, οι προκαταλήψεις και η ισλαμοφοβία των Ευρωπαίων αυξάνουν, ενισχύοντας εθνικο-λαϊκιστικές φυγόκεντρες τάσεις. Στο γνωστό «δίλημμα δημοκρατίας-σταθερότητας», συχνά οι ευρωπαϊκοί φορείς επιλέγουν τη σταθερότητα.

Από τα παραπάνω γίνεται πιστεύω αντιληπτό ότι η κοινωνική, πολιτική και οικονομική δυναμική και στις δύο όχθες της Μεσογείου συνδέονται στενά.

Οι εξεγέρσεις σε ορισμένα μέρη του αραβικού κόσμου είχαν και θα συνεχίσουν να έχουν σοβαρές συνέπειες όχι μόνον για την περιοχή ή για τις οικονομικές και πολιτικές της σχέσεις με την Ευρώπη, αλλά και για την ίδια την υπόσταση και τη διαδικασία οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης της ΕΕ.

Υπό το πρίσμα αυτό, δύο βασικά διδάγματα πρέπει να εξάγουμε:

1. Μία Ευρώπη-φρούριο δεν είναι λύση.

Η «κρίση των προσφύγων» πρέπει να νοηθεί ως ανθρωπιστική κρίση.
Αποδεικνύει τη μαζική αποτυχία της διεθνούς κοινότητας. Η κρίση είναι εδώ και θα μείνει για πολύ καιρό ακόμη.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της οφείλουν να εντάξουν τους υφιστάμενους πρόσφυγες στις κοινωνίες τους και να ανακόψουν τη ροή νέων προσφύγων ενισχύοντας την ειρηνευτική διαδικασία και την οικονομική ανάπτυξη στις χώρες προέλευσής των.

Η λύση στη συριακή σύγκρουση είναι το κλειδί για τη σταθεροποίηση της περιοχής.

2. Η ΕΕ πρέπει βραχυπρόθεσμα να παράσχει περισσότερη χρηματοδότηση για τη δημιουργία ενός «ανθρωπιστικού διαδρόμου» στις παραμεθόριες περιοχές.

Σε μακροπρόθεσμη βάση η ΕΕ πρέπει να επενδύσει περισσότερο στον ενεργειακό μετασχηματισμό και την εμπορική αξιοποίηση του αραβικού κόσμου, τόσο για την πληρέστερη ενεργειακή τροφοδοσία της ίδιας σε συνδυασμό με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όσο και για την αποτελεσματικότερη σύνδεσή της με το νέο παγκόσμιο οικονομικό κέντρο στην Κίνα και τη ΝΑ Ασία.

Η ανάπτυξη νέων αγωγών φυσικού αερίου από τη Μέση Ανατολή θα διευρύνει τις πηγές και επιλογές προμηθειών της ΕΕ, ενώ η συμμετοχή στα φιλόδοξα επενδυτικά σχέδια της Σαουδικής Αραβίας για στροφή στην ηλιακή ενέργεια και την κατασκευή μιας γιγαντιαίας πόλης του μέλλοντος ΝEOM, (με μέγεθος πολλαπλάσιο της Ν. Υόρκης και μηδενική κατανάλωση υδρογονανθράκων) κόστους 500 δις δολ θα συμβάλλει στον πλήρη οικονομικό μετασχηματισμό και ανάπτυξη της περιοχής.

Στη διαφοροποίηση της Αραβικής και Ευρωπαϊκής οικονομίας και στην οικοδόμηση συνεκτικών αναμεταξύ τους δεσμών συνεργασίας, συμβάλλει με τον δικό της τρόπο και η Ελλάδα. Γιατί αν και μικρή σε μέγεθος, κατέχει νευραλγική θέση-γέφυρας μεταξύ Ευρώπης και Μ. Ανατολής, τόσο γεωγραφικά και πολιτισμικά, όσο και οικονομικά.

Η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωζώνης, ενώ έχει μια μακροχρόνια παραδοσιακή σχέση φιλίας με τον αραβικό κόσμο.  Επιπλέον, η Ελλάδα, μετά από έξι χρόνια οικονομικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, βρίσκεται τώρα στην πρώτη γραμμή των θετικών αλλαγών και το 2017 αποτελεί το πρώτο έτος πραγματικής οικονομικής ανάκαμψης.

Βασίζεται στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών και τις επενδύσεις, με τις εξαγωγές να αυξάνουν ετησίως 15% στο α’ οκτάμηνο, τις ιδιωτικές επενδύσεις επίσης 15% στο α’ εξάμηνο και τις ξένες άμεσες επενδύσεις 161% στο α’ επτάμηνο του 2017.

Το δε 2018 προβλέπεται να βγει από την στενή επιτροπεία της ΕΕ.  

Η κυβέρνηση λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μετατρέψει την κρίση σε μια νέα ευκαιρία ανάπτυξης ενός νέου παραγωγικού υποδείγματος βασισμένου στην καινοτομία, την εξωστρέφεια, τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, την κοινωνική συνοχή και κυρίως τις επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και δυναμικούς παραγωγικούς κλάδους.

Ακόμη και κατά τη διάρκεια δύσκολων οικονομικών περιόδων για την Ευρώπη, η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει σημείο εισόδου για τις εταιρείες των Αραβικών χωρών στη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη.

Η Ελλάδα, από την στρατηγική της θέση, μπορεί να προσφέρει στις εταιρείες της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Κουβέιτ, του Κατάρ, της Αιγύπτου και του Ιράν, την τεχνογνωσία της στην επιχειρηματική δραστηριότητα και το πολύ έμπειρο, μορφωμένο και πολύγλωσσο ανθρώπινο δυναμικό της.

Εκτός από το να είναι σημείο εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα παραμένει η ηγετική οικονομία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν ήδη εδραιώσει ισχυρή παρουσία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Επιπλέον, οι Έλληνες επιχειρηματίες στηρίζονται στην παρουσία τους στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Ως εκ τούτου, η Ελλάδα θα είναι ο ιδανικός προορισμός για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στήριξης σε 3 ηπείρους: Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική.

Η Ελλάδα προσφέρει ένα ευρύ φάσμα επενδυτικών ευκαιριών σε πολλούς τομείς της οικονομίας στους Άραβες επενδυτές όπως:

Στη γεωργία:

Η αγροβιομηχανία θεωρείται ως ένας προνομιούχος τομέας στην Ελλάδα, προσφέροντας πολλά οφέλη στους επιχειρηματίες, με σημαντικές δυνατότητες για νέα επενδυτικά έργα, ειδικά στους τομείς της κτηνοτροφίας, των νέων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των βιολογικών καλλιεργειών.

Στα τρόφιμα και στα ποτά:

Ο τομέας προσφέρει στους επενδυτές μια πληθώρα ελκυστικών ευκαιριών. Χαρακτηρίζεται από ένα προνομιούχο περιβάλλον με χαμηλό λειτουργικό κόστος και άφθονες πρώτες ύλες υψηλής ποιότητας.

Επιπλέον, οι ελληνικές εταιρείες έχουν ήδη δημιουργήσει ένα μακρόπνοο δίκτυο παραγωγής και πωλήσεων που προσφέρει πρόσβαση στις αναδυόμενες αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Στην ενέργεια και στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας:

Η απελευθερωμένη αγορά ενέργειας στην Ελλάδα προσφέρει τη δυνατότητα στις εταιρείες των πλούσιων αραβικών χωρών να συμμετέχουν στη μεταφορά και διανομή φυσικού αερίου.

Όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα, η Ελλάδα θα δαπανήσει 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ για νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής «καθαρού άνθρακα» (λιγνίτη), ενώ 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ θα επενδυθούν σε εγκαταστάσεις φυσικού αερίου.

Υπάρχουν επίσης σχέδια για μεγάλα έργα υποδομής στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας, του φυσικού αερίου και του πετρελαίου που αναμένεται να ενισχύσουν τη θέση της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Επιπλέον, σημαντικά έργα από τις μεγάλες και μεσαίες ελληνικές εταιρείες που βρίσκονται στο στάδιο της αναζήτησης αναζητούν πλέον μετοχικούς ή επενδυτικούς εταίρους.

Στον τουρισμό και στην Αγορά Ακινήτων:

Ο τουρισμός αποτελεί κεντρικό πυλώνα και "πρωταθλητή εξαγωγών" της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα διαθέτει μοναδικά χαρακτηριστικά (κλίμα, φύση, ιστορία, πολιτισμό, γαστρονομία κλπ) που προσφέρουν ένα παγκοσμίως ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν.

Τα τελευταία χρόνια και προκειμένου να προωθήσει την αγορά ακινήτων της, η Ελλάδα έχει εγκαινιάσει πρόγραμμα άδειας διαμονής για πολίτες τρίτων χωρών που κατέχουν ακίνητα στη χώρα, η ελάχιστη αξία των οποίων είναι € 250.000. Η άδεια είναι μόνιμη και μπορεί να ανανεώνεται κάθε πέντε (5) χρόνια, υπό την προϋπόθεση ότι ο ενδιαφερόμενος διατηρεί την κυριότητα του ακινήτου.

Από το έτος 2013, που θεσπίστηκε το νομοθετικό πλαίσιο για τη χορήγηση αδειών διαμονής (Golden VISA) με αγορά ακινήτου σε πολίτες τρίτων χωρών, εκδόθηκαν για το συγκεκριμένο λόγο σε επενδυτές από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική 145 άδειες παραμονής.

Η ελληνική αγορά ακίνητων, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με τουριστικές υπηρεσίες, προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για ξένους επενδυτές προσφέροντας το πιο ανταγωνιστικό επίπεδο τιμών στην ΕΕ.

Ως ένας από τους πιο ελκυστικούς τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο, η Ελλάδα συνεχίζει να αναπτύσσει και να ενισχύει την τουριστική της υποδομή. Άραβες επενδυτές θα βρουν εξαιρετικές ευκαιρίες σε λιμάνια και αναβαθμίσεις μαρίνας, ολοκληρωμένα θέρετρα και οικιστικές κοινότητες.

Στα Logistics:

Όντας, η Ελλάδα, στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), είναι ένας στρατηγικός κόμβος για την ανάπτυξη των μεταφορών στην ευρύτερη περιοχή.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, ο τομέας Logistics στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 10% του ΑΕΠ της, υποστηρίζει έντονα την οικονομική δραστηριότητα μέσα και έξω από τη χώρα και προωθεί τις εξαγωγές της.

Δεδομένου ότι οι θαλάσσιες μεταφορές αντιπροσωπεύουν το 80% του παγκόσμιου όγκου συναλλαγών, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας ως πύλης μεταξύ Ανατολής και Δύσης καθιστά εξαιρετικά ελκυστική την πραγματοποίηση επενδύσεων στον τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας και των μεταφορών, ώστε να ωφεληθούν από τις αυξανόμενες εμπορικές ροές Ασίας-Ευρώπης.

Οι ιδιωτικοποιήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη σε αυτόν τον τομέα παρέχουν επίσης αξιοσημείωτες ευκαιρίες για επενδύσεις.

Όσον αφορά τις διμερείς σχέσεις της Ελλάδας με τις πλούσιες αραβικές χώρες του Κόλπου παρατηρούμε ότι:

Η Σαουδική Αραβία υπήρξε για πολύ καιρό μία από τις κορυφαίες αγορές ελληνικών προϊόντων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και τα προϊόντα διατροφής ήταν πάντα μια από τις κορυφαίες εξαγωγές της Ελλάδας προς το Βασίλειο.

Οι ροές ξένων άμεσων επενδύσεων (ΑΞΕ) από τη Σαουδική Αραβία στην Ελλάδα είναι πολύ περιορισμένες. Λαμβάνοντας υπόψη τη διαθεσιμότητα κεφαλαίου στη Σ. Αραβία λόγω των πετρελαϊκών εξαγωγών, καθώς και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας σε τομείς όπως ο τουρισμός, τα τρόφιμα, τα ποτά και η εφοδιαστική αλυσίδα, μπορούν να προσελκυστούν υψηλότερα ποσά επενδύσεων.

Η ελληνική επενδυτική δραστηριότητα στη Σαουδική Αραβία είναι επίσης πολύ χαμηλή λόγω της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, οι ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες βρίσκονται στη Σαουδική Αραβία εδώ και πολλά χρόνια και εκτελούν μεγάλα, πολύπλοκα έργα έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη των τοπικών κυβερνήσεων.

Οι προοπτικές περαιτέρω ενίσχυσης των υφιστάμενων εμπορικών, επενδυτικών και γενικών οικονομικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές, καθώς οι ελληνικές και σαουδαραβικές κυβερνήσεις εργάζονται από κοινού σε μια σειρά πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της επιχειρηματικής συνεργασίας.

Ο Οργανισμός Enterprise Greece έχει συμμετάσχει και υποστηρίξει  τα τελευταία πέντε χρόνια αρκετές δράσεις και ενέργειες με στόχο την ενίσχυση των επενδυτικών και ευρύτερα επιχειρηματικών σχέσεων μεταξύ της Ελλάδας και των τριών χωρών του Κόλπου ΗΑΕ, Κατάρ, Κουβέιτ.

Ειδικότερα, από το 2009 μέχρι σήμερα, το τμήμα υποδοχής αιτημάτων έλαβε και διαχειρίστηκε περί τα 110 αιτήματα από επιχειρήσεις των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, κυρίως στους κλάδους του τουρισμού και της ενέργειας.

Επίσης έχουν υλοποιηθεί συστηματικές ενέργειες matchmaking επενδυτών που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για επενδύσεις στην Ελλάδα με ελληνικές επιχειρήσεις που αναζητούν επενδυτές.

Τα τελευταία 3 χρόνια προετοιμάστηκαν (custom made) παρουσιάσεις ή κατάλογοι ενδεικτικών έργων για προώθηση σε επενδυτές από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στους εξής κλάδους ενδιαφέροντος: τουρισμός και real estate, τρόφιμα και ποτά, ενέργεια.

Έντονη δραστηριότητα αναπτύσσουν στα Η.Α.Ε. άνω των 250 εταιρειών ελληνικών συμφερόντων.

Στον κατασκευαστικό τομέα, υφίσταται έντονος ανταγωνισμός, καθώς οι μεγαλύτερες κατασκευαστικές και τεχνικές εταιρείες διεθνώς, μέσω θυγατρικών τους στα ΗΑΕ διεκδικούν ανάληψη έργων, όχι μόνο στη χώρα αυτή, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Πλεονεκτήματα για συνεργασίες/κοινοπραξίες, αποτελούν για τις ελληνικές εταιρείες η τεχνογνωσία, καθώς και το άρτια καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτουν.

Σημαντικό είναι επίσης το επενδυτικό ενδιαφέρον του Κατάρ τα τελευταία χρόνια για ελληνικούς τομείς όπως είναι η αγορά ιδιωτικών νησιών, η εξαγορά ξενοδοχείων και εμπορικών κέντρων ή οι συμμετοχές στο μετοχικό κεφάλαιο ελληνικών επιχειρήσεων.

Τον Ιούνιο του 2007 το Enterprise Greece υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με το Qatar Investment Authority.

Οι προοπτικές ενδυνάμωσης των επιχειρηματικών σχέσεων των δυο χωρών έχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης αν λάβουμε υπόψη την ιδιαίτερα δραστήρια παρουσία του Κατάρ σε γειτονικές χώρες, π.χ. Τουρκία ή σε άλλες ευρωπαϊκές π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι κλάδοι αιχμής σε αυτή την προσπάθεια είναι οι: Τουρισμός και ακίνητα, Ενέργεια, Τρόφιμα και ποτά και Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.

Κουβέιτ, Αίγυπτος και Ιράν είναι χώρες με τις οποίες μπορούμε να αναπτύξουμε περαιτέρω τις εμπορικές και τουριστικές μας συναλλαγές στο μέλλον καθώς βρίσκονται σήμερα σε χαμηλά επίπεδα.

Κλείνοντας θέλω να τονίσω πως αν το αναπτυξιακό μέλλον της ΕΕ και της Ελλάδος εξαρτάται από την ανάπτυξη των Ευρασιατικών εμπορικών διασυνδέσεων και την ολοκλήρωση του νέου δρόμου του μεταξιού (One Belt and One Road Initiative) ή και των Ευρωαφρικανικών σχέσεων (βλ G20 Compact with Africa), τότε το μέλλον αυτό περνά μέσα από τον Αραβικό κόσμο και την επίλυση των σοβαρών προβλημάτων στις μεταξύ μας σχέσεις.

Η Ελλάδα έχει υλοποιήσει σοβαρά ανοίγματα προς την Ασία και τη Μ. Ανατολή.

Τώρα είναι η σειρά της υπόλοιπης Ευρώπης όπως και των ηγετικών χωρών του Αραβικού κόσμου να αναλάβουν δράση.

Σας ευχαριστώ